ελληνικά | english | français DESIGNED BY DOGFISH | 2013
Collaz

Τοπογραφίες της απουσίας και της αναπόλησης ΕΥΡΙΔΙΚΗ-ΤΡΙΣΟΝ-ΜΙΛΣΑΝΗ

Το τοπίο διεκδίκησε αυτόνομη θέση στη ζωγραφική έγινε χώρος πειραματισμών, αφαίρεσης και διαλογισμού. Η αφάνταστη ποικιλία της φύσης και των φυσικών φαινομένων, οι εποχιακές μεταμορφώσεις, οι αλλαγές του φωτός, πρόσφεραν στους καλλιτέχνες τη δυνατότητα να απελευθερωθούν από τον ακαδημαϊσμό της ανθρώπινης μορφής αλλά και της ρεαλιστικής παράστασης. Ωστόσο, είτε γιατί καταναλώθηκε υπερβολικά στη φωτογραφία, είτε γιατί το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών ύστερα από το ποπ αρτ επικεντρώθηκε στο «αστικό τοπίο», είτε γιατί ζούμε σε όλο μεγαλύτερες και ασφυκτικές πόλεις, η απεικόνιση της φύσης εξέλειψε από τη θεματολογία της πρωτοπορίας. Σπάνιοι είναι σήμερα οι τοπιογράφοι – κάποτε τους λέγαμε και υπαιθριστές… - γι’ αυτό και το έργο της Ελένης Ταπτά, αποκλειστικά τοπιογραφικό, μας σταματά και μας εκπλήττει.

Όταν μιλάμε συνήθως για τοπίο ο νους μας πηγαίνει αυτόματα στη «φύση». Μια ματιά στα τοπία της καλλιτέχνιδας αρκεί για να καταλάβουμε ότι αυτό που τα χαρακτηρίζει δεν είναι τόσο η φύση, αλλά μια διάθεση πέρα από τη φυσικότητα. Ούτε φανταστικά, ούτε ιδιαίτερα παράξενα, είναι αρκετά «αόριστα» ώστε να μην απαιτούν από τον θεατή να αναγνωρίσει κάτι το πραγματικό.

Στα όρια της αφαίρεσης, «γυμνά» χωρίς ανέκδοτο ή άλλο αφηγηματικό στοιχείο, γύρω από το οποίο θα μπορούσε να υπάρξει κάποια ιστορία, τα άδεια αυτά τοπία, γεμάτα από ζωγραφική πυκνότητα, είναι εικόνες ανάμεσα στο συνειδητό και το υποσυνείδητο. Η εσωτερική τους κίνηση δεν έχει σχέση με τον εμπρεσιονισμό ούτε το «ενσταντανέ». Αντίθετα το καθένα τους έχει μεταφυσική διάρκεια και εμβληματικότητα.

Μέσα τους, κυρίαρχη, είναι πάντα η οριζόντια γραμμή με τον υπαινικτικό συμβολισμό της. Κόβει τον πίνακα σε δύο ενότητες, τη γη και τον ουρανό. Η λωρίδα που αντιστοιχεί στη γη είναι συχνά λεπτότερη από την ουράνια. Το γήινο στοιχείο δουλεμένο χειρονομιακά με λεπτές καίριες επεμβάσεις δημιουργεί φόρμες στα όρια της αφαίρεσης. Στο επάνω μέρος το μάτι δεν σταματά σε πλαγιές και βουνοκορφές, αλλά χαίρεται την απλοχωριά του ορίζοντα, άλλοτε καθαρού και διάφανου, άλλοτε σπαρμένου από σύννεφα. Το ουράνιο στοιχείο είναι το επίκεντρο του πίνακα. Ουρανοί πεντακάθαροι, ουρανοί, συνοφρυωμένοι, απειλητικοί, υδάτινοι, στεγνοί, πυρακτωμένοι προσφέρονται στην ανάγνωση οιωνών αλλά καλλιεργούν και την ανάγκη της φυγής. Μέσα στη σιωπή που εξασφαλίζει η παντελής απουσία οποιουδήποτε ζωντανού όντος, η διακριτική δόνηση του χρώματος εισάγει έναν συγκρατημένο λυρισμό.

Κάποτε ο καπνός ενός γκρίζου ή μιας ώχρας μας φέρνει στον νου τους ορίζοντες του Ύβ Τανγκύ που ρουφούν το βλέμμα και με τη μαγική εξωπραγματική τους σαγήνη ακινητοποιούν τη σκέψη. Εδώ αντίθετα υπάρχει απόθεμα αλήθειας κι η σκέψη όντας ήρεμη μένει σε εγρήγορση. Ο θεατής αφήνεται να τον πάρει το ταξίδι των οριζόντων και της αναπόλησης.

Είναι φανερό πως εκείνο που ενδιαφέρει την καλλιτέχνιδα είναι να συνθέσει το δικό της τοπίο: μέσα σ’ ένα προσωπικό κλίμα, σε ένα φως ανάμεσα στο λυκόφως και το λυκαυγές, επιθυμεί να μας αποκαλύψει μια χώρα αβεβήλωτη, ιδανικά μοναχική που κανένας χυδαίος τουρισμός δεν θα μπορούσε να την κουρσέψει.

Σ’ αυτήν την τόσο απέριττη ατμοσφαιρική εικόνα η παρουσία και του πιο μικρού δέντρου ή κτίσματος δραματοποιείται και παίρνει συμβολικό χαρακτήρα. Η Ταπτά δεν βάζει καμιά έμφαση στη δραματοποίηση αυτή. Δεν θέλει να εντυπωσιάσει. Ωστόσο η συγκρατημένη της ένταση συγκινεί. Είναι σαν την έκρηξη μια κραυγής μέσα στην απαλή μουσικότητα.

Με τη σιωπηλή τους αρμονία τα ιδιαίτερα αυτά τοπία συντροφεύουν και απορροφούν τη σκέψη μας. Λειτουργούν σαν σελίδες ενός πολύ προσωπικού ημερολογίου που καλούμαστε να διαβάσουμε. Η ακαθόριστη μελαγχολία τους, η συνείδηση της απουσίας, αντί να μας καταθλίβουν μας απελευθερώνουν.

Η Ελένη Ταπτά μου είπε: ΕΥΡΙΔΙΚΗ-ΤΡΙΣΟΝ-ΜΙΛΣΑΝΗ

«Τα τοπία μου είναι εσωτερικά τοπία. Τα έχω προσεγγίσει με διάφορους τρόπους: κολλάζ, σχέδια, λάδια. Είναι πάντα ίδια. Όταν ήμουνα γραφίστας στο Παρίσι, όταν διακοσμούσα τοίχους και παραβάν πάντα οι ίδιες εικόνες ερχόντουσαν να με βρουν. Πρόκειται για μια φύση που εκφράζει τα συναισθήματά μου. Αποτελούν ίσως για μένα μια προσωπική άμυνα.

Γεννήθηκα στην Κωνσταντινούπολη, έζησα στη Γαλλία και τέλος στην Ελλάδα. Το ταξίδι βιώθηκε πάντα σαν μια συνεχής απομάκρυνση. Οι χώρες με τις εντυπώσεις και τις συγκινήσεις έμοιαζαν με τοπία που τα αγναντεύεις πίσω από παράθυρο τρένου ή από φιλιστρίνι. Ίσως γι΄αυτό και η θέση που παίρνω σε σχέση με το τοπίο είναι μακρινή: το αντιμετωπίζω με απόσταση.

Όταν γύρισα από το Παρίσι στην Ελλάδα αποφάσισα να μαθητεύσω στον Θανάση Στεφόπουλο. Είναι ένας άνθρωπος σοβαρός και βαρύς που ταιριάζει στο εσωτερικό μου κλίμα.

Από τότε, πάνε 20 χρόνια, έχω αφιερωθεί αποκλειστικά στη ζωγραφική.

Όταν αρχίζω να ζωγραφίζω με κινητοποιεί η ανάγκη του χρώματος το οποίο καθορίζεται από την ψυχική μου διάθεση.

Δεν βρίσκομαι ποτέ κοντά στα τοπία μου. Μου επιβάλλονται μέσα από τη νοσταλγία, τη μοναχικότητα και το όνειρο.

Μ' αρέσουν πολύ οι ουρανοί για την κινητικότητά τους, το ξαφνικό φως, τη σιγή, τη διακριτικότητα.

Μ' αρέσουν οι τόποι της πέτρας. Μ’ αρέσει το σούρουπο το λυκόφως, οι σκιές. Ωστόσο δεν πήρα ποτέ μου για μοντέλο ένα πραγματικό τοπίο. Μπροστά στη φύση, μου συμβαίνει να τη χαζεύω, να τη ρουφάω. Μου συμβαίνει καμιά φορά να κάνω ένα γρήγορο σκίτσο για να συγκρατήσω μια ατμόσφαιρα. Ωστόσο δουλεύω πάντα κλεισμένη στο εργαστήριό μου αναπολώντας την αίσθηση που μου έχει αφήσει το φυσικό τοπίο.

Η Σκιάθος όπου περνώ τις διακοπές μου με έχει επηρεάσει. Έχει τρομερούς ουρανούς και οι θεαματικές της κακοκαιρίες μεταβάλλουν ακατάσχετα το τοπίο. Μ’ αρέσει το γκρίζο της: η πετρωμένη θάλασσα.

Ένα σημαντικό στοιχείο είναι το θέμα. Αυτό καθορίζει το μέγεθος και τη φόρμα της εικόνας. Είναι θέματα που τα «βλέπω» εξαρχής σε ένα ορισμένο μέγεθος. Ένα μικρό έργο μπορεί να δημιουργείται πιο εύκολα αλλά δεν εκφράζει λιγότερα από ένα μεγάλο.

Δουλεύω με λάδι, καμιά φορά με κάρβουνο, μέσα που έχουν τη διαφάνεια που μου χρειάζεται. Μου αρέσει επίσης το μολύβι.

Αν και τα τοπία μου είναι συχνά εξαιρετικά αφαιρετικά, παραμένουν τοπία: μου χρειάζεται η παράσταση. Μου χρειάζεται μια συγκεκριμένη δομή, ένα κτίσιμο, έτσι ώστε να μπορώ να το ελέγχω.

Παραμένω ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα: το μείγμα αυτών των δύο, με την έξαρση που τους προσδίδει το χρώμα. Ένα χρώμα όσο γίνεται πιο ευαίσθητο και αρμονικό.

Δεν υπογράφω πάντα τους πίνακές μου διότι συχνά δεν τους θεωρώ τελειωμένους. Καθώς δεν ανταποκρίνονται σε καμιά αντικειμενική πραγματικότητα, σε κάτι δεδομένο, δεν αποκλείουν έναν συνεχή μόχθο όσπου να φτάσουν σε μια ισορροπία που δεν σηκώνει αντίρρηση. Είναι σαν τις χορεύτριες που όταν βγαίνουν στη σκηνή είναι ανάλαφρες και μοιάζουν ξεκούραστες, τίποτε δεν μαρτυρεί το βάρος της δουλειάς που προηγήθηκε.».

Τοπία της ψυχής με γυναικεία υπογραφή ΚΡΙΣΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ

Πριν χρόνια, το φθινόπωρο του '98, με αφορμή την πρώτη ατομική έκθεση της Ελένης Ταπτά, είχα αναρωτηθεί, στις σημειώσεις μου, ποιό είναι το κριτήριο που μας πείθει ώστε να χαρακτηρίσουμε καλή τη ζωγραφική της. Πέρα από τάσεις, συρμούς και τεχνάσματα. Καταλήγοντας, τελικά, στο μέγεθος της ειλικρίνειας που έκρυβε η ζωγραφική αυτή. Έστω κι αν σε κάποια σημεία της πρόδιδε ακόμη την αμηχανία της εξερεύνησης.

Σήμερα, έξι χρόνια αργότερα, παρακολουθώντας το προχώρημα της νέας της δουλειάς, διακρίνει κανείς πιο ξεκάθαρα αυτή την επιπλέον δόση τιμιότητας που περιέχει το πάρε – δώσε της καλλιτέχνιδας με το αντικείμενό της. Αυτή δηλαδή την αφοσίωση, που δεν αφήνει περιθώρια στον θεατή να ξεγελαστεί. Τα τοπία της Ταπτά, λάδια σε μουσαμά, μικρών ή μεγάλων διαστάσεων, μας έφεραν και πάλι κοντά στην γνήσια μυρωδιά των συστατικών της καλής ζωγραφικής της αισθαντικής, αυτής που ακολουθεί τις επιταγές της τέχνης, αλλά και τ’ άκουσμα της ψυχής.

Με την διαφορά πως στα πρόσφατα έργα της, η γραφή της γίνεται πιο αναγνωρίσιμη, αποκτά ταυτότητα. Οι συνθέσεις της είναι χαρακτηριστικά χωρισμένες σε δύο ενότητες της γης και του ουρανού. Ή, διαφορετικά, της έντονης εξπρεσσιονιστικής, σχεδόν, χειρονομίας που έρχεται σε αντίθεση με τα φευγαλέα γκριζογάλανα. Ανάμεσά τους, τόσο δα μικρές μοναχικές φόρμες – κτίσματα, ισορροπούν αυτή την αντίθεση, δραματικά υπαινισσόμενες την ανθρώπινη παρουσία, την παντελώς απούσα κατά τα άλλα.

Η εξαιρετική τοπιογραφία της Ταπτά (μου άρεσε ο συσχετισμός της με τους “υπαιθριστές“ στο κείμενο του καταλόγου) την οδηγεί σταθερά κι αβίαστα στην κατάκτηση της τέχνης της.

Πολίτες Ζωγράφοι - Ελένη Ταπτά (απόσπασμα) υπό ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Η Ε. Ταπτά μας εντυπωσιάζει με τα λιτά, φίνα, δωρικά, ονειρικά και "σεληνογραφικά" της τοπία, από τα οποία έχει "εξορισθεί" ο άνθρωπος, όπως στις πόλεις του B. Buffet, όμως τόσο "χυμώδη" και εκφραστικά, όπως τα φρούτα και τα λουλούδια της, με κάποια υπολείμματα από τη φύση –δένδρα, φυτά- ή ίχνη του ανθρώπου-υποτυπώδη σπίτια. Τοπία εσωτερικά, όπου συχνά εμφανίζεται η αντίθεση του συννεφιασμένου ουρανού με τη νηνεμία της "πετρωμένης" (Ε. Ταπτά) θάλασσας, όπου το φως παίζει ένα σημαντικό απολλώνειο ρόλο, χωρίς όμως να λείπει και τα φαουστικό χρωματικό μουγκρητό του βορρά, και τα οποία παλεύουν μεταξύ τους, όπου κάποτε επικρατεί η ηρεμία και άλλοτε ένα συγκλονιστικό brio, όπου μερικές φορές κυριαρχεί ο χρωματικός ασηπτισμός, ενώ άλλοτε μια γλυκειά και διακριτική πολυχρωμία, μία βελούδινη απαλότητα του χρωστήρα, αλλά και μία παστώδης και ελεύθερη γκάμα.

Για το έργο της γράφτηκαν άριστες κριτικές στα περιοδικά "Point" και "Crée" του Παρισιού. Έτσι η Ε. Τρισόν-Μιλσανή σημειώνει: "γυμνά χωρίς ανέκδοτο ή άλλο αφηγηματικό στοιχείο…, τα άδεια αυτά τοπία, γεμάτα από ζωγραφική πυκνότητα είναι εικόνες ανάμεσα στο συνειδητό και υποσυνείδητο… Κάποτε ο καπνός ενός γκρίζου ή μιας ώχρας μας φέρνει στο νου τους ορίζοντες του Υβ Ταγκύ που ρουφούν το βλέμμα και με τη μαγική εξωπραγματική τους σαγήνη ακινητοποιούν τη σκέψη. Η ακαθόριστη μελαγχολία τους, η συνείδηση της απουσίας, αντί να μας καταθλίβουν μας απελευθερώνουν".

Αυτό δεν είναι ένα τοπίο ΕΥΡΙΔΙΚΗ-ΤΡΙΣΟΝ-ΜΙΛΣΑΝΗ

Σε όλους τους πίνακες της Ελένης Ταπτά ανακαλύπτουμε την ίδια εικόνα: μια απέραντη έκταση διχοτομημένη οριζόντια, δύο οντότητες αυτόνομες και ταυτόχρονα αντιθετικές, συμπληρωματικές θα έλεγε κανείς, που αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο: μεγάλες πινελιές, βελούδινες αποχρώσεις με μαλακούς τόνους, που βγαίνουν από δύο ‐ τρία χρώματα που αλληλομπλέκονται απαλά, μια κάποια ποιότητα υλικού ματ, που επικαλύπτει χωρίς να είναι αδιαφανές, απλωμένο με φειδώ. «αυτό είμαι εγώ», λέει η καλλιτέχνις. «αυτό είναι το μόνο που μπορώ να κάνω, είναι σαν υπογραφή, σαν σφραγίδα». Αυτή η υπογραφή είναι ένα τοπίο, ή μάλλον το θέατρο, όπου ανθίζει και αποκαλύπτεται μια καρδιά. Εσωτερικό τοπίο, με λίγα λόγια, ψυχικό τοπίο όπου κρύβεται, παγιδευμένος, ο λόγος του ζωγράφου.

Παρατηρώντας αυτές τις εικόνες, μένουμε έκπληκτοι όταν ανακαλύπτουμε τι μπορεί κανείς να κάνει με φαινομενικά απλές αρχές. Ο άπειρος αριθμός των παραλλαγών της γραμμής, ο πλούτος των χρωματικών διαβαθμίσεων, η λεπτή επεξεργασία του χρώματος που, χωρίς να επιβάλλει την κυριαρχία του, διαφοροποιείται, διαχέοντας ένα απαλό και λεπτό συναίσθημα. Μια μελαγχολική αναμονή αναδύεται από αυτόν τον πάντα μακρινό ορίζοντα ο οποίος, με την πάροδο του χρόνου, μας γίνεται οικείος και μας καλεί να φωλιάσουμε τη δικιά μας ονειροπόληση.

«Για χρόνια, ζωγραφίζω μόνο τοπία, αλλά δεν θεωρώ τον εαυτό μου ζωγράφο τοπίων» λέει η καλλιτέχνης.

«Δεν είναι πραγματικά τοπία. Δεν με ενδιαφέρει η ίδια η φύση, ούτε και ό,τι βρίσκεται σ’ αυτήν. Ο βράχος, το δέντρο, τα άλλα φυσικά στοιχεία που μπορεί κανείς να δει στους πίνακες μου αποκτούν αμέσως συμβολική σημασία. Δεν μπορώ να τα χρησιμοποιώ παρά μόνο σαν μεταφορές. Αν κάνω πάντα τέτοιου είδους εικόνες, είναι επειδή μου επιτρέπουν να προβάλλω σ’αυτές τις διαθέσεις μου, να θάβω τα συναισθήματά μου. Για πολύ καιρό, αυτή η κατάσταση παρέμεινε στατική. Ήρθε όμως μια στιγμή που ένιωσα πολύ μόνη στο τοπίο μου και αισθάνθηκα την ανάγκη μιας παρουσίας. Ξαφνιασμένη, άρχισα να εισάγω πράγματα που δεν μπορούσα να τα φανταστώ πριν: ένα σπίτι, για παράδειγμα. Ένα σπίτι στο τοπίο, είναι σαν μια ιστορία...»

Tο ανθρώπινο στοιχείο λοιπόν μπήκε δειλά στον πίνακά μου: ένα ανθρωπάκι που τρέχει στη γραμμή του ορίζοντα σέρνοντας ένα σύννεφο. Αυτό θα μπορούσε να έχει μια σουρεαλιστική χροιά, αλλά δεν μπορώ να επιμείνω σε αυτό το γεγονός. Είναι σαν όνειρο, σαν ελάχιστο όραμα. Αλλού, ένας άνθρωπος κρατά ένα μπαλόνι, που ίσως αναφέρεται σε μία παιδική ηλικία που έχει χαθεί για πάντα. Πάντα με γοήτευαν αυτοί οι χαρακτήρες που, με ονειρικό ύφος, σέρνουν μπαλόνια σαν μεγάλα πολύχρωμα μπουκέτα...

Όταν αρχίζω να ζωγραφίζω, πρώτα απ' όλα σημειώνω τη γραμμή του ορίζοντα, αυτό έχει πρωταρχική σημασία, με καθησυχάζει. Από εκεί αρχίζει ο διάλογος μεταξύ γης και ουρανού. Άλλοτε κυριαρχεί η μία, άλλοτε ο άλλος. Το τοπίο που είχα αρχικά φτιάξει επίπεδο και μακρινό έχει αποκτήσει σήμερα μία δυναμική προοπτική που διατρυπά τον χώρο. Είναι η πραγματικότητα του σπιτιού που επέβαλε αυτή την αλλαγή;

«Συχνά, το χρώμα είναι αυτό που με καθοδηγεί και είναι αδύνατο να προβλέψω που θα με οδηγήσει. Αρχίζω με γαλαζωπούς τόνους και όλα δείχνουν θαλασσογραφία, και όμως, τελικά ζωγραφιζω ένα χωράφι με σιτάρι. Για να αποφεύγω την κακοφωνία των αντιθέσεων, χρησιμοποιώ μονο τρία χρώματα κάθε φορά: μπλε, σέπια, ασπρόμαυρο, ώχρα, κίτρινο της νάπολης, κόκκινο: σειρές χρωμάτων που ταιριάζουν με τη διάθεσή μου, χρώματα κατάλληλα για την ιδιαιτερότητα του τοπίου μου...» αυτό το μεταφυσικό τοπίο της Ελένης Ταπτά, που δεν παύει να επαναλαμβάνεται και να ξαναγυρίζει πίσω σε μας, ανανεώνοντας τις λεπτές και υποβλητικές μεταμορφώσεις του, αυτός ο σταθερός ορίζοντας με τον ήλιο χαμηλά, που μας θυμίζει τη φευγαλέα ώρα γύρω στο σούρουπο, πριν ή μετά την καταιγίδα, παρά το τόσο διακριτικό ύφος του, μας επιβάλλεται και σηματοδοτεί ένα χρόνο στάσης στο χάος της καθημερινότητάς μας. Απλός και μυστηριώδης, αποκαλύπτει την κρυφή ιδιοσυγκρασία της δημιουργού της, της οποίας οι διαθέσεις έρχονται σε μας ως παραλλαγές μιας απαλής αλλά επίμονης μουσικής που είναι έτοιμη να συνοδεύσει τη μοναξιά μας.

Συνέντευξη (απόσπασμα) JEAN - MARIE DEDEYAN

-ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΤΕ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ?

Από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια είχα μία κλίση προς την ζωγραφική, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο. Ήταν μάλιστα πηγή ανησυχίας για τους καθηγητές μου γιατί πέρναγα την ώρα ζωγραφίζοντας και μουτζουρώνοντας τις άκρες των σχολικών τετραδίων. Αλλά η καθηγήτρια ζωγραφικής που είχα τότε στην Αθήνα, η Κυρία Λίντα Αντωνιάδου, με βοήθησε πολύ και μάλιστα μου πρωτοέμαθε την τέχνη του κολλάζ.

Ήμουν μελετηρή μαθήτρια αλλά πιο πολύ με έλκυαν οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Έτσι στο τέλος του σχολείου, ο ανεξάρτητος χαρακτήρας μου και η επιθυμία να κερδίσω τη ζωή μου με έσπρωξαν πολύ γρήγορα προς την γραφιστική. Εκείνη την εποχή δεν είχα ακόμη ούτε την ψυχική δύναμη, ούτε την κατάλληλη ωριμότητα για να κατευθυνθώ προς τη Σχολή Καλών Τεχνών.

Αποφάσισα να πάω στο Παρίσι όπου πήρα πτυχίο σχολής γραφικών τεχνών. Φυσικά στο πλαίσιο των σπουδών έκανα πρακτική σε διάφορες δουλειές και στο τέλος με προσέλαβαν σε μία διαφημιστική εταιρεία όπου έμαθα πολλά….

-ΟΙ ΚΡΙΤΙΚΟΙ ΤΕΧΝΗΣ, ΣΗΜΕΡΑ, ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ ΤΟ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟ ΚΑΙ ΔΙΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΒΛΕΜΜΑ ΠΟΥ ΕΧΕΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΗΜΑΤΑ, ΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ. ΕΚΦΡΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΑΥΤΗ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ, ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΦΩΣ, ΕΝΑ ΣΤΥΛ ΠΟΥ ΣΑΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΤΡΟΠΟ. ΠΩΣ ΒΛΕΠΕΤΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ;

Ονειρική! Αφηρημένη, φανταστική, μελωδική …..σ’αυτό που ζωγραφίζω υπάρχει ένας ρυθμός, μία μουσική, μία νοσταλγία, ένας ρομαντισμός, ένας κόσμος που δεν έχει σχέση με την άμεση πραγματικότητα, ένα αφηρημένο τοπίο διαφορετικό από μία απλή περιγραφή…..

-ΑΝΑΦΕΡΑΤΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥΣ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥΣ. ΑΛΛΑ ΣΕ ΟΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ «ΤΕΧΝΙΚΗ» ΤΙ ΣΑΣ ΕΠΗΡΕΑΣΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ;

Σίγουρα, ο Έλληνας καθηγητής μου Θανάσης Στεφόπουλος. Αλλά, επίσης, ότι έμαθα στο χώρο της γραφιστικής όταν δούλευα στην διαφήμιση. Η γραμμή μου ακόμα και σήμερα είναι πολύ επηρεασμένη από την γραφιστική. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, νομίζω ότι εξελίχθηκα σταδιακά, απέκτησα μια προσωπική τεχνική.

Σήμερα δουλεύω με το χρώμα για να έχω πάχος και ρευστότητα, για να ισορροπήσω την δομή ή το φώς του έργου. Καμιά φορά συμβαίνει να ενσωματώνω στον πίνακα την τεχνική του collage, με χαρτί που έχω ζωγραφίσει προηγουμένως. Αλλά έχω πάντα την ίδια κλίση προς τις αποχρώσεις και δεν διστάζω να αραιώνω τα χρώματα μου για να πετύχω μία αίσθηση διαφάνειας.

-ΣΗΜΕΡΑ ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΣΑΣ; ΔΙΑΛΕΓΕΤΕ ΕΝΑ ΘΕΜΑ; ΚΑΝΕΤΕ ΠΡΩΤΑ ΕΝΑ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ;

Τις περισσότερες φορές έχω στο μυαλό μου μία σύνθεση διαφόρων στοιχείων, που είναι ήδη αποτέλεσμα άλλων συνθέσεων: μία σύνθεση σκιών, χρωμάτων, σύννεφων, σχημάτων….

-ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΨΕΤΕ ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΣΑΣ, ΚΡΑΤΑΤΕ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΕ ΕΝΑ ΤΕΤΡΑΔΙΟ, ΠΑΙΡΝΕΤΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ;

Συνήθως, γίνεται ένα "κλικ" στο μυαλό μου. Ένα σχήμα, μια σκιά, ένα φώς με εντυπωσιάζουν και κάποιες εβδομάδες ή κάποιους μήνες μετά η ανάμνηση τους επανέρχεται. Αλλά μου συμβαίνει επίσης, ειδικά σε ταξίδια, να βγάζω χαρτί και μολύβι για να κάνω το σκίτσο ενός βράχου ή ενός σύννεφου που με άγγιξαν. Επιστρέφοντας στο ατελιέ μου, κολλάω το σκίτσο στο τοίχο. Συνεπώς έχω κάποιες «οπτικές αναμνήσεις» μπροστά στα μάτια μου που μου θυμίζουν με ακριβή τρόπο ορισμένους «μικρούς οπτικούς θησαυρούς». Τυχαίνει επίσης να χρησιμοποιήσω την φωτογραφική μηχανή, αλλά αυτό είναι πιο σπάνιο.

-ΠΩΣ ΞΕΚΙΝΑΤΕ ΕΝΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΕΡΓΟ; ΑΡΧΙΖΕΤΕ ΝΑ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΤΕ ΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ; Ή ΒΑΖΕΤΕ ΠΡΩΤΑ ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ;

Έχω πάντα μία αρχική ιδέα. Σημειώνω πρώτα ορισμένα στοιχεία αναφοράς με το μολύβι για να προσδιορίσω μία ισορροπία διαστάσεων μεταξύ ουρανού και γης. Αρχίζω από τον ορίζοντα. Είναι σημαντικό για την ισορροπία του έργου.

-ΌΤΑΝ ΤΟ ΕΡΓΟ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΟ, ΤΟ ΤΕΛΕΙΩΝΕΤΕ Ή ΠΡΟΤΙΜΑΤΕ ΝΑ ΤΟ ΔΙΟΡΘΩΣΕΤΕ;

Η ερώτηση αυτή με κάνει να χαμογελάω γιατί συχνά, όταν μου τηλεφωνούν στο ατελιέ και με ρωτούν «Δουλεύεις;» τους απαντάω «Όχι, διορθώνω!»

-ΖΩΓΡΑΦΙΣΑΤΕ ΕΠΙΣΗΣ ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΠΙΑΤΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ……

Ναι, ήταν πρώτα απ΄όλα για να βγω από την μοναξιά του ατελιέ μετά από μία έκθεση στην Αθήνα και να πειραματιστώ σε ένα τρόπο έκφρασης διαφορετικό από τα έργα στα οποία είχα μόλις αφιερώσει ένα χρόνο δουλειάς.

Τρεις καινούριες θεματικές στο έργο της Ελένης Ταπτά ΕΥΡΙΔΙΚΗ-ΤΡΙΣΟΝ-ΜΙΛΣΑΝΗ

Η έκθεση που μας παρουσιάζει σήμερα η Ελένη Ταπτά αποτελεί χάρη στην ομοιογένειά της ένα ενιαίο σύνολο, ένα περιβάλλον: σαράντα περίπου πίνακες που διαπνέονται από την ατμόσφαιρα και το οικείο κλίμα στο οποίο η καλλιτέχνης μας έχει συνηθίσει εδώ και αρκετά χρόνια. Μια ατμόσφαιρα διακριτική, χαμηλόφωνη, αισθητική, με ντελικάτες χρωματικές παραλλαγές, η οποία δονείται από ανεπαίσθητους υπαινιγμούς, λεπτά αθόρυβα συναισθήματα και κρυφές σκέψεις. Δεν θα επιμείνουμε όμως στην αρμονία του στυλ – στοιχείο επιφανειακό όσο και εφησυχαστικό που μας μεταβιβάζεται απ’ την πρώτη ανάγνωση, όσο στο βάθος, τη πνευματικότητα και την ανησυχία αυτής της τέχνης τις οποίες ανακαλύπτουμε σε μια δεύτερη. Μια μελαγχολία διαποτίζει όλο το έργο της ζωγράφου και το μεταμορφώνει σε μια χώρα της οποίας η ταυτότητα μας θέλγει όσο και μας προβληματίζει.

Ο πίνακας είναι πάντα ένα παράθυρο, μια βιτρίνα, ένα θέατρο, όπου ο καλλιτέχνης σκηνοθετεί τις αντιδράσεις του στην εξέλιξη της ζωής, στο παιγνίδι του κόσμου. Κι είναι συναρπαστικό να παρακολουθείς τις διακυμάνσεις του συγκρίνοντάς τες με τις δικές σου. Έτσι όταν κοιτάζεις την πρόσφατη δουλειά ενός καλλιτέχνη μαθαίνεις πλήθος καινούρια πράγματα όχι μόνο για εκείνον αλλά και για εσένα όπως και για όλους αυτούς που σε περιβάλλουν και που δεν έχουν το χάρισμα της τέχνης.

Στα σημερινά έργα της Ελένης Ταπτά διακρίνονται τρείς ενότητες, οι βουνοκορφές, οι φυλλωσιές - το φυτικό στοιχείο - και οι άνθρωποι ή το έμψυχο στοιχείο. Τις ενότητες αυτές σε ελεύθερη μετάφραση θα ονόμαζα: Τρεις τρόποι για να εκφράσεις την αγωνία. Στη λέξη «αγωνία» υπάρχει ίσως κάποια υπερβολή, εφόσον συνήθως τίποτε κραυγαλέο δεν ηχεί μέσα στους πίνακες της ζωγράφου. Το νόημα έρχεται ψηλαφιστά, στις μύτες των ποδιών και δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό. Ωστόσο αν κοιτάξει κανείς από κοντά αυτές τις εικόνες που με τόση ειλικρίνεια ζωγράφισε η Ταπτά δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει μέσα στο κομψό συγκρατημένο της ιδίωμα καταφανή δραματικά στοιχεία, ανάλογα μ’ εκείνα που απασχολούν τα σύγχρονά μας βιώματα.

Οι βουνοκορφές στο σύνολό τους είναι χαμηλά όρη που αφήνουν ως επί το πλείστον έναν ευρύ ουρανό συχνά γεμάτο σύννεφα. Στην κορυφή τους υπάρχουν συσπειρωμένα σπίτια - χωριά; κάστρα; - ενώ ο τόπος γύρω έρημος, πετρώδης και σκληρός. Τίποτε πιο κλειστό, πιο αφιλόξενο απ’ αυτές τις πλαγιές που τόσο όμορφα χρωμάτισε με τις λεπτές πινελιές της η ζωγράφος. Κανένα άνοιγμα, καμιά χαραμάδα, καμιά φιλόξενη υποδοχή που να σε προσκαλεί να τα πλησιάσεις. Σπίτια-πετρώματα, απόρθητα οχυρά. Όταν ο ουρανός βαραίνει από την επερχόμενη καταιγίδα η αίσθηση γίνεται εξαιρετικά δραματική.

Αντίθετα οι φυλλωσιές και τα άνθη της Ελένης προσφέρονται στην επαφή, στο χάδι του βλέμματος, επιζητούν το άγγιγμα έτσι που ξεχειλίζουν πληθωρικά από τις γωνίες όπου τις έχουν στριμώξει ψηλοί ισόπεδοι τοίχοι. «Μ’ ενδιαφέρουν οι τοίχοι», λέει η ίδια. «Ο, τι βρίσκεται δίπλα τους γειώνεται, σταθεροποιείται. Ο τοίχος χωρίζει, κρύβει, προστατεύει..» Αιχμαλωτίζει ίσως; Φυλακίζει; Οι άσπροι τοίχοι της Ταπτά δίπλα στην αναβράζουσα ύπαρξη των φυτών είναι σαν να θέλουν να τα συγκρατήσουν στην ανάγκη τους να ξεφύγουν, να γλυτώσουν από τη σκληρή σταθερότητα ενός τοίχου-φράγματος. Ίσως γι αυτό και τα άνθη αυτά έχουν κάτι ατίθασο σχεδόν βίαιο. Δεν είναι τα άκακα διακοσμητικά λουλούδια που κοσμούν τις όμορφες στιγμές της ζωής, αλλά ανθρώπινες αλληγορίες, που μας κάνουν να θυμόμαστε πόσο η καταπιεσμένη ζωή μας θέλει να ανθίσει ερήμην κάθε κακουχίας.

Τα έμψυχα στοιχεία της Ταπτά είναι ίσως τα πιο εκδηλωτικά. Γι αυτό γυρεύουμε απ’ τις μικροσκοπικές σιλουέτες που κατοικούν ορισμένα έργα της να μας ανοιχτούν, να ομολογήσουν κάτι περισσότερο απ’ ότι τα άψυχα στοιχεία. Παρ’ όλη τη περιορισμένη δράση τους λειτουργούν σαν καταλύτες μελαγχολίας. Το μέγεθός τους σε σχέση με το τοπίο είναι μηδαμινό. Ο άνθρωπος στην Ταπτά είναι ελάχιστος, αδύναμος μπροστά στο βάρος αλλά και στο μεγαλείο της φύσης όπως ακριβώς τον συναντάμε και στους ρομαντικούς.

Οι φιγούρες αυτές συχνά ακίνητες, σε στάση παρατήρησης, μοιάζουν καταδικασμένες να παραμένουν εκτός, μακριά από ό,τι μέλλει να συμβεί, σα να μη τους επιτρέπεται να συμμετάσχουν. Όταν μπαίνουν σε κίνηση σέρνουν πάντα κάτι πίσω τους: μια κορδέλα, ένα φυτό, ένα μπαλόνι για να τους δώσει, θα έλεγες μεγαλύτερο υλικό βάρος, περισσότερη ψυχολογική υπόσταση. Συχνά τρέχουν χωρίς ειρμό, διασχίζουν κυριολεκτικά τον πίνακα προσδίδοντάς του μια περίεργη ζωντάνια. Κι εκεί σαν από το πουθενά, μεταξύ ουρανού και γης, εμφανίζεται η μυστηριώδης σιλουέτα του μπαλονά , φιγούρα πανηγυριού με τα πολύχρωμα μπαλόνια του, άλλοτε μικρός στην άκρη του πίνακα, άλλοτε πιο εμφανής , πρόσφατα εγγύτερος, αποκτώντας μέγεθος ανάλογο με το χώρο του πάρκου που διασχίζει.

Ποια νοσταλγική διαδικασία, ποια θαμπωμένα παιδικά μάτια, ποιο όνειρο έφερε αυτή την ανοίκεια φιγούρα στον άδειο πίνακα και τον γέμισε παράξενη μουσική; Είναι άραγε η ανάγκη της ελπίδας που κάλεσε αυτό το όραμα να ζωντανέψει την ερημιά των τοπίων; Στο πυροτέχνημα των μπαλονιών που κραδαίνει πρέπει να δούμε μια υπόσχεση; Ο μπαλονάς είναι άραγε προάγγελος χαράς;

Πρέπει να το πιστέψουμε γιατί τα συμπτώματα αφθονούν. Βρίσκονται στην ίδια τη διαδικασία ζωγραφικής, στην ύλη της που σαν τα φυτά προσπαθεί να ελευθερωθεί, να φτιάξει σώμα. Πέρα και πάνω από το θέμα της, το υλικό αναβράζει και αυτονομείται απαιτώντας το φως που θα την ζωντανέψει. Ένα φως εσωτερικό και διαρκές που γεννιέται για να διώξει μακριά την κάθε αγωνία.

Βιβλία Τέχνης / Εφημερίδες / Περιοδικά / Ιστοσελίδες


ΒΙΒΛΙΑ / ΛΕΞΙΚΑ ΤΕΧΝΗΣ

  • Η ΚΙΝΣΤΕΡΝΑ / ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΛΟΓΟΥ & ΤΕΧΝΗΣ / ΤΕΥΧΟΣ 16 / 2009
  • ΠΟΛΙΤΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΚΙ ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΙ / ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΑΠΑ / 2012
  • ΕΛΛΗΝΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ / 2010

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ / ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

  • POINT 1974
  • CREE 1974
  • Ριζοσπάστης 1998
  • Αδέσμευτος Τύπος 1998
  • Αυγή 1998
  • Νίκη 1998
  • Ναυτεμπορική 1998
  • Εξπρές 1998
  • Απογευματινή 1998
  • Ελευθεροτυπία 1998
  • Βήμα 1998
  • Τα Νέα 1998
  • Αθηνόραμα 1998
  • 7 μέρες tv 1998
  • Tηλέραμα 1998
  • HARPER’S Bazaar 1998
  • Iδέες & Λύσεις για το Σπίτι 1998
  • Εστία 2005
  • Απογευματινή 2005
  • Τηλεθεατής 2005
  • Μirror 2005
  • Ημερησία 2005
  • Είναι 2005
  • Φωνή Καλαμάτας 2006
  • Ελευθερία Καλαμάτας 2006
  • Θάρρος Καλαμάτας 2006
  • Σημαία Καλαμάτας 2006
  • Ταχυδρόμος Deco 2006
  • ΒΗΜagazzino 2006
  • Metro 2006
  • Domino 2006
  • Inside 2006
  • Σπίτι & Διακόσμηση 2006
  • Athens News 2006
  • Εστία 2008
  • Ημερησία 2008
  • Αθηνόραμα 2008
  • Kαθημερινή 2014
  • Εστία 2014
  • Εφημερίδα της Κηφισιάς 2014

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Top